Read this blog in English

Vanaf vandaag hebben we geen Wet openbaarheid van bestuur (Wob) meer, maar – na tien jaar – een Wet open overheid (Wob). Die wet belooft veel, zo schrijven de indieners. Nieuw zou namelijk een individueel recht op publieke informatie zijn. Dat klopt niet, want de Wob gaf dat recht ook al aan alle burgers.

Dat de Wob aan vernieuwing toe was, blijkt wel uit het feit dat deze wet een beschamende 75^e plek op de zogeheten Right to Information Index opleverde. Let wel: het gaat daar alleen om de wettelijke regels; niet om de uitvoering of rechtspraak.

We dalen naar plek 80

De vraag is: zal de Woo een hogere plek opleveren? Het antwoord is: nee. Uitgaand van de premisse dat andere landen hetzelfde blijven, zal Nederland dalen. Waarom?

De huidige rating (de 75^e plek dus) is geflatteerd. En dat zal met de volgende rating door de rapporteur, Roger Vleugels, moeten worden hersteld.

Anders dan er in het landrapport staat, kent de Woo geen ‘full constitutional recognition of a public right of access to information.’ Artikel 110 van de Grondwet staat namelijk niet in Hoofdstuk 1, waar de (individuele) grondrechten staan. Deze bepaling geeft slechts een (wetgevings)opdracht aan de overheid: “De overheid betracht bij de uitvoering van haar taak openbaarheid volgens regels bij de wet te stellen.” Niets ‘recht op openbaarheid’. Hoe deze plicht betracht moet worden, is (in 1983) overgelaten aan de wetgever, die op basis van deze bepaling net zo goed had kunnen volstaan met een inspanningsplicht of plicht tot openbaarmaking uit eigen beweging (actieve openbaarmaking), zonder individueel recht – wat overigens niet is gebeurd.

Zo klopt het rapport bijvoorbeeld ook niet in de aanname dat de Woo per se uitgaat van openbaarheid van alle documenten, want er is een aanzienlijke lijst van bijzondere wetten waarop de Woo niet van toepassing is. Daarom is ook de stelling dat de Woo alle andere wetten overrulet, niet juist. Heel vaak gaan andere wetten juist voor. Het rapport houdt geen rekening met het recht van bestuursorganen om kosten voor kopieën te rekenen, het is dus niet altijd gratis.

Ook miskent het rapport dat er wel degelijk een ‘harm test’ is bij de toepassing van veel van de weigeringsgronden en dat het algemeen belang van openbaarheid bij relatieve gronden niet verplicht moet prevaleren. En tot slot: het instellen van beroep is niet gratis, zoals in het rapport staat, maar er moet griffierecht worden betaald.

Uit deze selectie van de gebruikte criteria (er zijn er meer die niet goed zijn toegepast) blijkt al dat een nieuw rapport over de Woo ervoor zal zorgen dat Nederland op plek 80 of zelfs lager uitkomt. Kwestie van precies rapporteren over wat er in de wet staat.

Een pluspunt: journalisten, wetenschappers en bepaalde organisaties kunnen vanaf 1 mei 2022 een klacht indienen bij het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding. Dan moet dat college natuurlijk wel bestaan en een adres hebben waar klachten kunnen worden ingediend. Vandaag (1 mei 2022) verscheen op internet het bericht dat het op 1 september mogelijk zal zijn ingericht. Dat is in strijd met de wet, want er is geen overgangsrecht voor.

Meer weten?

Hooray, we have an Open Government Act?

But does the Netherlands now score higher on the Right to Information Index?

As of today – after ten years – we have a new Open Government Act (Woo). This law promises much, so the submitters write. What is new, after all, is an individual right to public information. That is not true, because the former act (Wob) already gave that right to all citizens.

That the Wob was in need of renewal is evident since this law scored an embarrassing 75th place on the so-called Right to Information Index. Note: this only concerns the legal rules; not the practice (execution or adjudication).

We will drop to 80

The question is: will the Woo yield a higher score? The answer is: no. Based on the premise that other countries stay the same, the Netherlands will drop. Why?

The current rating (75th place) is flattered. And that will have to be fixed by the reporters with the next rating.

Contrary to what the country report says, the Woo does not have ‘full constitutional recognition of a public right of access to information.’ Indeed, Article 110 of the Dutch Constitution is not part of Chapter 1, where the (individual) fundamental rights are summed op. This provision merely gives a (legislative) obligation to government: “The government shall, in the performance of its duties, make public information available in accordance with rules to be laid down by law.” No ‘right to information.’ How this duty is to be observed was left (in 1983) to the legislator, who could just as well have used this provision as a basis for an obligation of effort or a duty of disclosure of its own accord (active disclosure), without an individual right – which, fortunately, was not the case.

For example, the report is also incorrect in its assumption that the Woo necessarily assumes disclosure of all documents, because there is a considerable list of laws (and documents) to which the Woo does not apply. The statement that the Woo overrules all other laws is thus also incorrect. Very often other laws take precedence. The report does not take into account either the right of administrative bodies to charge for copies and scans.

It also fails to recognize that there is a ‘harm test’ in the application of many of the exeptions (grounds for refusal) and that the public interest in disclosure should not mandatorily override these grounds. And finally: lodging an appeal is not free, as the report states, but court fees must be paid.

From this selection of the reporting criteria (there are more that have not been properly applied), it is clear that a new report on the Woo will make the Netherlands end up in place 80 or even lower. It’s all a matter of reporting exactly what is in the law.

There is one improvement: as of the 1st of May 2022 journalists, scientists and certain organizations can lodge a complaint with the Advisory Board on Open Government and Information Management. Then, of course, that Board must be establised and have an address where complaints can be filed. Today (May 1, 2022), the message on the internet mentioned that complaints will be possible after September 1st!